BOKA KOTORSKA
Najbardziej charakterystycznym elementem wybrzeża Czarnogóry jest Zatoka Kotorska (Boka Kotorska), która przypomina fiord norweski. Nie jest to jednak przypadek, gdyż podobnie jak jej odpowiedniki na północy Zatoka Kotorska powstała z zatopienia dwóch równoległych podłużnych dolin śródgórskich. Na jej brzegach znajduje się bujna roślinność śródziemnomorska oraz piękne miasteczka z licznymi zabytkami. Historia Zatoki jest niezwykle bogata, co doskonale odzwierciedla architektura położonych nad jej brzegiem miast.
Największa adriatycka zatoka wcina się w ląd w północno-zachodniej części czarnogórskiego wybrzeża. Górzysty teren nie pozwala na zbytnią ekspansję morza, toteż zatoka jest mocno rozczłonkowana. Składa się z kilku zalewów, oddzielonych od siebie i od morza mniej lub bardziej wąskimi cieśninami. Wejście do zatoki znajduje się między przylądkami Miriśta i Ostri rt (Chorwacja). Dalej rozciąga się półokrągły Topaljski (Hercegnovski) Zaliv, nad którym położone jest miasto Herceg-Novi. Przesmyk Kumburski Tjesnac dzieli go od największego w Boce Tivatskiego Zalivu, nazwanego tak od miasta Tivat. Dla kontrastu, dalsza część zatoki to przesmyk Verige (po serbsku – łańcuch) o szerokości zaledwie 350 m, spinający ciasno oba brzegi, co uniemożliwiało ewentualnym wrogom wpłynięcie dalej (obecnie między brzegami kursuje prom). Najbardziej malownicza jest końcówka zatoki, składająca się z dwóch przeciwległych zalewów – Risanskiego i Kotorskiego.
O urozmaiconym charakterze Boki może też świadczyć jej stosunkowo niewielka powierzchnia (87 km2) i długa na ponad 100 km linia brzegowa. Maksymalna głębokość wody wynosi 45 m. Brzegi porasta flora śródziemnomorska i subtropikalna, a wyżej na zboczach rosną gęste liściaste lasy.
Miasto i port Kotor leżą u podnóża masywu Lovcen. To właśnie tutaj znajdowała się renomowana szkoła morska, w której nakreślono pierwszą mapę Adriatyku. Stary Kotor jest otoczony potężnymi murami łączącymi się na wschodzie z położonymi na samotnym wzgórzu potrójnymi murami twierdzy św. Ivana. W skład starego miasta wchodzą usytuowane przy krętych uliczkach i nieregularnych placach domy, cerkwie i kościoły w różnych stylach architektonicznych: romańskim, gotyckim, renesansowym i barokowym. O unikalności Kotoru świadczy fakt, że został on wpisany do narodowego dziedzictwa UNESCO. Zwiedzając Kotor należy uwzględnić fakt, że podobnie jak inne nadmorskie miejscowości bardzo ucierpiał podczas licznych trzęsień ziemi, przy czym ostatnie, w 1979 roku, było szczególnie dotkliwe, co daje się zauważyć w budowlach, które nie zostały odbudowane.
Można zaryzykować twierdzenie, że prawie każde miasto leżące nad zatoką Kotorska ma w sobie coś wyjątkowego. Koniecznie trzeba odwiedzić nie tylko byłą Iliryjską stolice Risan, ale także Perast – piękny port i miasto, w którym znajduje się 18 kościołów, ale również znajdujące się opodal dwie malownicze wyspy: Sveti Djordje i Gospa od Skrpjela oraz Prcanj – miasto muzeum. Dogodnym punktem obserwacyjnym do podziwiania piękna Zatoki Kotorskiej jest droga prowadząca z Kotoru wspaniałymi serpentynami przez przełęcz Krastac 926 m. do Cetyni
Pierwszymi osadnikami byli tu Ilirowie, którzy swoją stolicę założyli w mieście Rhizon (dzisiejszy Risan), przez co zatoka początkowo nazywała się Rhizonikos kolpos. Na skutek walk w 229 r. p.n.e. i w 168 r. p.n.e. teren przejęli we władanie Rzymianie, którzy podzielili go na dwie jednostki administracyjne ze stolicami w Risan i Kotorze. Kiedy w II poł. V w. nastąpił podział cesarstwa, zatoka przypadła Gotom ze wschodu, a w VI w. – Bizancjum.
W następnych stuleciach nasilił się napływ Słowian. W IX w. okolica została najechana przez Saracenów, którzy spalili główne miejscowości. Dalsze dzieje były równie burzliwe. W XIV w. Kotor znalazł się pod panowaniem węgiersko-chorwackiego króla Ludwika I, a zaledwie kilkanaście lat później – króla bośniackiego Stjepana Tvrtka. W 1420 r. zatokę przejęła Wenecja i zaczęły się wenecko-tureckie przepychania, które trwały kilkaset lat. Częste zmiany właścicieli następowały też podczas wojen napoleońskich: w latach 1797-1805 Boka była pod władaniem Austrii, 1805-1806 Francji, 1806-1807 Rosji, 1807-1813 ponownie Francji, 1813-322 1814 Czarnogórców, a w roku 1814 na kolejne 104 lata znów przypadła Austrii. Podczas II wojny światowej nasiliła się działalność partyzancka, a w październiku 1944 r. nastąpiło wyzwolenie.
Boka Kotorska pełni istotną role w czarnogórskiej turystyce. Popularność zawdzięcza pięknym widokom, kilku plażom, spokojnej wodzie i zabytkowym miastom (Kotor, Herceg-Novi, Perast, Risan). Najlepszy widok na zatokę jest ze starej górskiej szosy biegnącej z Cetinje do Kotoru.